Bác bỏ các huyền thoại về Toà án Dị giáo

Thánh Pedro de Arbués, Quan toà dị giáo, Tử đạo

Trước khi đi vào lý trí của toà dị giáo và cho dù điều đó có hợp lý hay không, tôi muốn bác bỏ một số huyền thoại phổ biến về số người bị kết án tử. Tôi sẽ tập trung chủ yếu vào Toà dị giáo Tây Ban Nha bởi vì đây là Toà án dị giáo khét tiếng nhất trong số tất cả.  

Trước hết, Tòa án dị giáo Tây Ban Nha là gì?

Đó là một Toà án Giáo hội được tạo ra bởi Giáo hội Công giáo cho vùng Tây Ban Nha, được thành lập vào năm 1478. Những gì ta phải hiểu là vào thời Trung cổ, lạc giáo được xem là một tử tội – như giết người. Lý trí đằng sau là, cũng như việc giết chết thân thể và tước đi cuộc sống tự nhiên của ai đó là một tội ác, việc giết chết linh hồn của ai đó thậm chí còn là một tội ác nghiêm trọng hơn –được thực hiện thông qua việc xuyên tạc chân lý mà sẽ khiến người đó phải sa Hoả ngục.

Và lý trí này đã được tin giữ không chỉ bởi người Công giáo vào thời điểm đó trong Giáo hội Công giáo – mà còn cả bởi những người Tin lành, như Martin Luther và John Calvin. Luther công khai kêu gọi cái chết cho các Hồng y và Đức Giáo hoàng. Trong một trường hợp khét tiếng, John Calvin đã kết án tử Michael Servetus vì ông ta phủ nhận Chúa Ba Ngôi. Và trước khi Servetus rơi vào tay ông, Calvin thậm chí còn cảnh báo, rằng nếu ông ta đến gần, “nếu nơi đó tôi có thẩm quyền, tôi sẽ không để ông ta rời đi còn sống.”

Vì vậy, trong thời Trung cổ, lạc giáo là một tội cực kỳ nghiêm trọng, và chúng ta có thể thấy lý lẽ cho điều này thực sự bắt nguồn từ những gì Thiên Chúa ra lệnh trong Cựu Ước cho một số tội lỗi và khi vi phạm luật pháp của Người: Người ra lệnh án tử.

Và người ở tất cả các bên đều bị kết tử tội cho những gì họ xem là lạc giáo. Và nhiều người Công giáo  – vô số người Công giáo – đã bị giết ở các quốc gia sau đó trở thành Tin lành, chẳng hạn như ở Anh và ở nhiều nơi khác.

Trước khi tôi nói thêm về điều đó, và liệu nó có hợp lý hay không, tôi muốn bác bỏ những huyền thoại phổ biến về Tòa án dị giáo.

Tòa án dị giáo Tây Ban Nha đã kết án tử hình bao nhiêu người? 

Theo quan điểm Tin lành phổ biến, con số là hàng triệu người. Ví dụ, chỉ cần nhanh chóng lướt qua những gì một số trang web Tin Lành khác nhau nói về chủ đề này, ta đọc những thứ như thế này: “Các Toà án dị giáo Công giáo đã tra tấn, làm tàn tật, đốt cháy và bỏ tù hàng triệu người.”[1]

Một trang web khác nói rằng “trong một ngàn hai trăm năm, hàng trăm ngàn người Công giáo trung thành đã tra tấn và tàn sát hàng chục triệu người ‘lạc giáo.’”[2]

Một trang web khác nói rằng Giáo hội “đã giết hàng trăm ngàn người Do Thái và lấy tài sản của họ.”[3]

Tại Tu Viện Thánh Gia, Sư huynh Phêrô Dimond trực tiếp trò chuyện với một người Tin lành nói rằng hơn “một trăm triệu người lạc giáo bị giết.”

Tất cả những con số này là những lời dối trá đáng phẫn nộ! 

Và để bác bỏ chúng, tôi sẽ dựa chủ yếu vào một cuốn sách có tên là Tòa án dị giáo Tây Ban Nha: Xét lại lịch sử (The Spanish Inquisition: A Historical Revision) bởi Sử gia Henry Kamen.

Tại sao cuốn sách này có giá trị trong việc bác bỏ những lời dối trá này? Trước hết, nó được viết bởi một người Do Thái. Cuốn sách được xuất bản bởi Nhà xuất bản Đại học Yale vào năm 1997. Và vị sử gia này, Henry Kamen, không chỉ là người Do Thái mà còn được cộng đồng lịch sử xem là một nhà sử học hạng nhất.

Ông là một Thành viên của Hiệp hội Lịch sử Hoàng gia và là Giáo sư của CSIC, Hội Nghiên cứu Khoa học ở Barcelona. Ông được đào tạo tại Đại học Oxford. Ông là một nhà sử học nổi tiếng. Và ở nhiều nơi, các nhận xét của ông ta khá thiên vị Do Thái – nên ta có thể thấy rằng đây không phải là một người biện giải cho Giáo hội Công giáo.

Nhưng ông đủ trung thực, ít nhất là trong việc tường thuật các sự kiện chính yếu, để phá tan những huyền thoại phổ biến mà người Tin lành thường truyền bá (và những đối tượng khác) về Tòa án dị giáo Tây Ban Nha, cùng các thủ tục và ý định. Và những gì chúng ta sẽ thảo luận ngay bây giờ: số người thiệt mạng.

Nhưng trước khi đi vào điều đó, tôi muốn đề cập thêm về cuốn sách Tin Lành nổi tiếng, “Người Đàn Bà Cỡi Con Thú” (A Woman Rides the Beast) bởi Dave Hunt. Ông lập luận ở trang 79, rằng “Ở Tây Ban Nha, số người bị kết án đã vượt quá ba triệu với khoảng ba trăm ngàn người bị thiêu sống.” Vậy là, ông ta không đồng ý với kết luận hàng triệu người đã bị xử tử, bởi ông nói là ba trăm ngàn – mà là hoàn toàn sai!

Vậy Sử gia Kamen nói gì? Trong cuốn “Tòa án dị giáo Tây Ban Nha: Xét lại lịch sử,” Henry Kamen nói ở trang 60 – sau khi phân tích một số dữ liệu từ các tòa án khác nhau và các khu vực khác nhau của Tây Ban Nha – ông nói:

“Tính tổng số từ tất cả các Toà án ở Tây Ban Nha cho đến khoảng năm 1530, khó có khả năng hơn hai ngàn người đã bị xử tử vì tội lạc giáo bởi Tòa thẩm giáo.”

Ở ngay trang trước đó, trang 59, ông giải thích:

“Thời kỳ đàn áp dữ dội nhất đối với người Conversos [những người Công giáo mới] là từ năm 1480 đến năm 1530.”

Tốt chứ? Và tôi muốn nói thêm ở đây rằng đây là giai đoạn hoạt động mạnh mẽ nhất của Tòa án dị giáo. Có một số giai đoạn mà hàng thập kỷ hầu như không ai bị kết án tử hình.

Và ông trích từ một số học giả khác nhau, ví dụ:

Một cá nhân ước tính rằng đến năm 1490, 15 ngàn người đã được hòa giải theo các Chỉ dụ Từ bi (Edicts of Grace), chứ không bị giết.

Một Thành viên Hiệp hội khác, Andres Bernaldes, ước tính rằng chỉ riêng trong Giáo phận Seville, từ năm 1480 đến năm 1488, tòa án đã thiêu sống hơn 700 người và hòa giải hơn 5 ngàn người.

Một nhà sử học sau này, nhà phân tích Diego Ortiz, tuyên bố rằng ở Seville giữa năm 1481 và 1524, [lần nữa, đây là một giai đoạn rất dữ dội], hơn 20,000 kẻ lạc giáo đã từ bỏ lỗi lầm, và hơn một ngàn kẻ lạc giáo ngoan cố được đưa đến giàn thiêu.”

Và Kamen kết luận, “Ít nghi ngờ gì rằng các con số này đã bị phóng đại.”

Ông ta đang nói rằng tuyên bố một ngàn người bị giết hại trong khu vực dữ dội này, trong thời kỳ khốc liệt nhất của Tòa án dị giáo Tây Ban Nha, đã cực kỳ bị phóng đại!

Ở trang 203, ông cho chúng ta một cái nhìn sâu sắc hơn về tổng số người bị kết án tử. Và mọi người phải hiểu rằng có một sự khác biệt quan trọng giữa những người bị thẩm tra hoặc bị xét xử – và những người bị kết án. Ông nói:

“Tỉ lệ nhỏ số lượng các án tử là một lập luận hiệu quả chống lại truyền thuyết về một Tòa án khát máu... Rõ ràng là trong hầu hết thời gian tồn tại, Tòa án dị giáo không phải là một hung thần chết chóc, trong ý định hay trong khả năng. Các số liệu được đưa ra như trên cho các hình phạt ở Valencia và Galicia, cho thấy tỷ lệ tử hình thấp hơn nhiều con số 2% bị cáo. Người ta ước tính rằng trong 19 Tòa án, trong giai đoạn từ 1540 đến 1700, dưới 2% bị cáo đã bị xử tử. Nếu điều này gần với sự thật, có vẻ như trong thế kỷ 16 và 17, ít hơn 3 người một năm đã bị Tòa án dị giáo xử tử. Trong toàn bộ Đế quốc Tây Ban Nha, trải dài từ đảo Sicily đến Peru, đây chắc chắn là một tỷ lệ thấp hơn so với bất kỳ Tòa án Công lý khu vực nào ở Tây Ban Nha hoặc bất cứ nơi nào khác ở châu Âu. Một so sánh trong hành động của các Tòa án thế tục Tây Ban Nha với Tòa án dị giáo trao phán quyết có lợi cho cái sau.”

Vì vậy, ông đang nói rằng nếu bạn gộp vào tất cả những năm có tần suất hoạt động thấp hơn nhiều, khoảng ba người mỗi năm đã bị giết trong thế kỷ 16 và 17. Khác xa với con số hàng triệu người! 

Và, trên thực tế, tổng dân số của Tây Ban Nha Kitô giáo trong phần lớn giai đoạn này là chừng 6 triệu. Và chúng ta phải chỉ ra rằng chính Tòa án dị giáo không ban án tử, đó thực sự là công việc của quyền lực thế tục. Toà thẩm giáo sẽ xét xử mọi người và nếu họ bị kết tội lạc giáo, Toà án sẽ chuyển họ cho chính quyền thế tục mà sẽ áp dụng các hình phạt cho tử tội, hoặc bị bắt giam hoặc bị hành quyết vì lạc giáo.

Nhưng nhiều người đã hòa giải. Các Tòa án trên tổng thể là khá công bằng nếu bạn chấp nhận lý lẽ theo đó chúng hoạt động. Chúng chắc chắn không hoàn hảo – giống như bất kỳ hệ thống pháp lý nào cũng có những sai sót và lạm dụng. Và cũng cần nhấn mạnh rằng Tòa án dị giáo chỉ có thẩm quyền với các Kitô hữu được rửa tội. Vì vậy, họ đang điều tra những ai tuyên bố đang thực hành Công giáo nhưng thực sự chối bỏ Đức tin.

Cũng trong thời kỳ này (đó là một trong những lý do mà Tòa án dị giáo Tây Ban Nha hoạt động mạnh đến vậy) Tây Ban Nha đã thiết lập một chính sách trục xuất tất cả người Do Thái và người Hồi giáo ra khỏi đất nước. Nhưng thay vì rời đi, một số cá nhân này đã cải đạo, nhưng sự hoán cải của họ không chân thành, họ vẫn tiếp tục thực hành tôn giáo giả dối của họ. Vì vậy, Tòa án dị giáo đã phân tích liệu có bằng chứng cho điều này hay không và xét xử những người có tội. Và hàng ngàn người đã được hòa giải.

Đó là chính sách của Đế quốc Tây Ban Nha: họ được quyền lựa chọn, hoặc rời khỏi đất nước hoặc hoán cải. Vì thế, những người ở lại – và sau đó giả vờ hoán cải và không thật lòng tin mà chối bỏ Đức tin – thực sự đã mang lại hình phạt phần lớn bởi chính họ.

Đồng thời, chúng ta cũng phải hiểu rằng trong giai đoạn này, Tây Ban Nha vừa kết thúc cuộc chiến kéo dài 700 năm cố gắng đánh đuổi người Hồi giáo ra khỏi đất nước, và chính sự tồn tại của họ liên tục bị đe dọa bởi người Hồi Giáo. Vì thế, không chỉ vì sự thuần khiết tôn giáo – mà còn vì lý do an ninh – Tây Ban Nha đã quyết định trục xuất tất cả người Hồi giáo.

Chiến thắng Granada năm 1492 - kết thúc cuộc chiến Reconquista dài 700 năm

Chú thích:

[1] https://www.crunchyroll.com/en-gb/forumtopic-166572/god-can-not-know-everything?pg=39

[2] https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=919994738027447&id=180101585350103

[3] http://www.studyworld.com/newsite/ReportEssay/History/European/The_Spanish_Inquisition-47.htm